Monety Cesarstwa Rzymskiego. Pertynaks–Aleksander Sewer

W 2016 roku we Wrocławiu ukazał się kolejny tom Katalogu starożytnych monet w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Tom 6 autorstwa Adama Deglera nosi tytuł Monety Cesarstwa Rzymskiego. Pertynaks–Aleksander Sewer.

Środowisko numizmatyczne długo czekało na nową, szóstą już część Katalogu starożytnych monet w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Pierwsza część ukazała się trzydzieści lat temu, piąta przed dwunastoma laty; całość była opracowana przez kustosz Gabrielę Sukiennik i obejmowała okres Republiki Rzymskiej i Cesarstwa Rzymskiego do panowania Kommodusa. Autorem najnowszego tomu jest Adam Degler, autor rozprawy doktorskiej poświęconej historii kolekcji monet antycznych we lwowskim Ossolineum, obronionej na Uniwersytecie Warszawskim w 2011 roku. Ossoliński zbiór monet rzymskich liczy blisko pięć i pół tysiąca egzemplarzy, z czego łącznie zaprezentowano blisko trzy tysiące. Seria ta nie ma odpowiedników w polskiej numizmatyce zarówno pod względem liczby zaprezentowanych monet, jak i metodologii, która jest zgodna ze standardami szkoły brytyjskiej.

Najnowsza część katalogu nosi podtytuł Monety Cesarstwa Rzymskiego. Pertynaks–Aleksander Sewer i obejmuje lata 193-235 po Chrystusie.

W pracy zastosowano nowatorski sposób katalogowania: mamy tu monety bite w mennicach oficjalnych w Rzymie i w Azji Mniejszej, monety nieoficjalne i naśladowcze, które bito poza tymi mennicami, oraz monety nowożytne w typie seweriańskim. Szczególnie interesujące są egzemplarze nieoficjalne: hybrydy, czyli monety bite stemplami z różnych czasów; subaeraty, czyli starożytne fałszerstwa wykonywane przez pokrywanie rdzenia miedzianego cienką warstewką srebra; monety ze stopów metali nieszlachetnych, które dzięki zawartości cyny i ołowiu w stopie imitowały gorszej jakości srebro, a wreszcie barbarzyńskie naśladownictwa monet rzymskich.

W tej ostatniej grupie znalazł się zabytek o ogromnej wartości źródłoznawczej: wschodniogermańskie naśladownictwo aureusa Aleksandra Sewera mające na awersie napis w alfabecie runicznym, futharku starszym. Ta najstarsza na świecie moneta runiczna została zakupiona przez Ossolineum na 58. Aukcji Warszawskiego Centrum Numizmatycznego w listopadzie 2014 roku. Artykuł dotyczący wyjątkowego zabytku został opublikowany w specjalnym numerze „Wiadomości Numizmatycznych” – „Polish Numismatic News” – przygotowanym na XV Międzynarodowy Kongres Numizmatyczny w Taorminie we wrześniu 2015 roku i jest dostępny online.

Zasadnicza część katalogu jest napisana w języku angielskim; przedmowa i analiza numizmatyczna wyników badań metaloznawczych mają dwie wersje językowe – angielską i polską.

W tomie przedstawiono 302 monety. To zbiór niewielki, ale bardzo ciekawy i dobrze opisany. Po raz pierwszy katalog ukazuje się z kolorowymi ilustracjami. To ważne szczególnie dla tych Czytelników, którzy nie mają na co dzień do czynienia z monetami antycznymi. Złoto, srebro, mosiądz, miedź, wszelkie odcienie patyny monet ze zbiorów dziewiętnastowiecznych, a także pisane tuszem lwowskie numery inwentarzowe – czarno-białe ilustracje nie mogły dać pełnej wiedzy o wyglądzie eksponatów.